خارى (۱۹۴-۲۵۶) از بزرگترین و مهمترین مصنفین حدیثى اهل سنت است. او در بخارا در خانواده‌اى جدید الاسلام زاده شد (جد دوم او از مجوسیت به اسلام گرویده بود) . حافظه و استعداد حدیثى فوق العادۀ، موجب تخصص یافتن او در این علم در سنین نوجوانى شد. به مناطق مختلف اسلامى مثل مکه و مدینه و بغداد و کوفه و مصر و شام مسافرت کرد و حدیث را از اساتید مختلف فراگرفت.
در بین اهل سنت حافظه و شخصیت او به صورت اسطوره درآمده است؛ شاید بسیارى از داستان‌هایى که نسبت به او نقل مى‌شود جعلى و ناشى از همین شخصیت اسطوره‌اى باشد.کتاب صحیح را در طى ۱۶ سال و در حال مسافرت نوشته است و آنرا بر اساتید حدیثى خود عرضه کرده است. بخارى در اواخر عمر به منطقۀ خراسان بازگشت و مورد استقبال بسیار زیاد قرار گرفت لکن پس از مباحثاتى که در پى فتنۀ «مخلوق بودن یا نبودن قران» رخ داد از نیشابور، و بخارا، مطرود شد و در تنهایى در روستایى در نزدیکى سمرقند جان داد. صحیح بخارى، مهمترین کتاب حدیثى اهل سنت است. آنان به این کتاب با دیدى عجیب و مقدس مآبانه مى‌نگرند. بخارى، پایه‌گذار انتخاب و جمع‌آورى احادیث صحیح و تنظیم و ترتیب آن بوده است. قبل از او، احادیث مختلف، اعم از صحیح، حسن و ضعیف در کنار هم مى‌آمدند.او احادیث کتاب خود را از بین ۶۰۰ هزار حدیث انتخاب کرده است (لازم به ذکر است که مقصود ۶۰۰ هزار متن و یا سند متفاوت است) و ملتزم به صحت آنها شده است.مقصود از کتاب «جامع» کتابى است که شامل تمامى ابواب فقهى، تاریخى، عبادى و تفسیرى شود و بخارى تمامى این ابواب را در کتاب خود آورده است.
دربارۀ این کتاب نکاتى را به اختصار، ذکر مى‌کنیم.
اهل سنت آنرا، اصح کتب بعد از قرآن مى‌دانند.
صحیح بخارى نزدیک به ۷۰۰۰ حدیث دارد که اکثر آن، متن تکرارى است و نزدیک به ۲۶۰۰ حدیث غیر تکرارى دارد.
بخارى در روات حدیث، شرط وثاقت، عدالت، قلت خطاء و ملاقات با استاد را شرط مى‌دانسته است.
بیش از ۱۰۰ حدیث موجود در کتاب بخارى، مورد انتقاد دارقطنى و دیگران قرار گرفته است. چون با شروط بخارى، سازش ندارد.
حدیث الولاء لمن اعتق،۲۲ بار، قصۀ حضرت موسى و خضر و جریان تخلف کعب بن مالک از غزوۀ تبوک، هرکدام بیش از ۱۰ بار تکرار شده‌اند.
یکى از مشکلات این کتاب، فهم عناوین آن است. چون در بسیارى از موارد نارسا مى‌باشد و ربطى به احادیث ذیل آن ندارد.
نزدیک به ۱۰ کتاب مستقل در فهم معانى عناوین بخارى نوشته شده است ولى باز هم به حل تمامى آنها نائل نشده‌اند. طبیعى است که اهل سنت، عدم حل این اشکالات را مربوط به علوّ معنا و فهم قاصر خود مى‌دانند.
کتاب بخارى مورد اعتناء بسیار زیاد اهل سنت است به گونه‌اى که نزدیک به ۴۰۰ کتاب در شرح و توضیح و تعلیق و رفع ابهامات آن نوشته شده است.
بخارى در انتخاب احادیث، دقت فراوان داشته است و لذا کمتر حدیثى در آن است که مطابق با اعتقادات شیعیان باشد.
صحیح بخارى مشحون از احادیث عجیب و غریب و موهن است.
احادیث مخالف قران و عقل، رؤیت خداوند، مکان خداوند، اعضاء بدن خداوند، خندۀ خداوند، کشف ساق خدا، احادیث موهن نسبت به نبى اکرم و سایر پیامبران (ع) مثل ثوبى حجر و. . . ، متون دال بر تحریف قرآن در آن وجود دارد. براى آشنایى بیشتر به کتاب «سیرى در صحیحین» مراجعه کنید.
منابع
آشنایی با تاریخ و منابع حدیث,محمدکاظم طباطبایی, جلد ۱ ، (صفحه ۷۶)
وبسایت دانشنامه اسلامی
