معنای لغوی و اصطلاحی طلاق– مفهوم شناسی طلاق
در لغت برای واژه طلاق معانی متعددی ذکر شده است که از جمله رهایی، آزاد کردن، ترک کردن، واگذاشتن، مفارقت و جدایی است(۱). مثلا گفته مى‌شود: «ناقه طالق، ناقۀ آزاد و رها» و یا عبارت: «طلقت القوم، قوم را ترک کردم».
امّا در اصطلاح شرعى طلاق عبارت است از: «ازاله قید النّکاح بصیغه مخصوصه، طلاق زائل نمودن قید و پیوند نکاح با صیغه مخصوصى است.(۲)
به عبارت دیگر از پایان‌دادن زناشوئى به‌وسیله یکى از زن یا شوهر است. به دیگر بیان معنای اصطلاحی طلاق نیز با معنای لغوی آن متناسب و به معنای جدا شدن زن از قید نکاح و فسخ کردن عقد نکاح است؛ همچنین در برخی منابع، طلاق عبارت است از انحلال نکاح دائم با شرایط و تشریفات خاص از جانب زوج یا نماینده قانونی.(۳) باید توجه داشت که اساساً طلاق در عقد ازدواج دائم مطرح می‌شود؛ ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی در این باره مقرر داشته است: طلاق مخصوص عقد دائم است و زن در منقطعه با انقضاء مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود.
ماهیت طلاق
از حیث ماهیت طلاق در فقه و حقوق باید گفت که طلاق یکی از اعمال حقوقی است و ازآن‌جاکه با یک اراده (خواه اراده زوج باشد یا نماینده قانونی) محقق می‌شود، در ذیل ایقاعات قرار می‌گیرد.
طلاق در قرآن
به آیه ۲۲۹ سوره بقره “آیه طلاق” می‌گویند: (الطلاق مرتان فامساک بمعروف او تسریح باحسان ولا یحل لکم ان تاخذوا مما آتیتموهن شیئا الا ان یخافا الا یقیما حدود الله فان خفتم الا یقیما حدود الله فلا جناح علیهما فیما افتدت به تلک حدود الله فلا تعتدوها ومن یتعد حدود الله فاولئک هم الظالمون)؛ ” طلاق رجعی دو بار است پس از آن یا(باید زن را) بخوبی نگاه داشتن یا بشایستگی آزاد کردن و برای شما روا نیست که از آنچه به آنان داده‌اید چیزی بازستانید مگر آنکه(طرفین) در به پا داشتن حدود خدا بیمناک باشند پس اگر بیم دارید که آن دو حدود خدا را برپای نمی‌دارند در آنچه که( زن برای آزاد کردن خود) فدیه دهد گناهی بر ایشان نیست این است حدود احکام الهی پس از آن تجاوز مکنید و کسانی که از حدود احکام الهی تجاوز کنند آنان همان ستمکارانند.(بقره/۲۲۹)آیات فراوانی درباره طلاق در قرآن هست و حتی یک سوره نیز به “طلاق” نامیده شده است. با وجود این، برخی تنها آیه ۲۲۹ سوره بقره را آیه طلاق دانسته‌اند.
طلاق در تورات
چون کسی زن گرفته ، به نکاح خود درآورد ، اگر در نظر او پسند نیاید از این که چیزی ناشایسته در او بیابد ، آن گاه طلاق نامه ای نوشته ، به دستش دهد ، و او را از خانه اش رها کند.( سفر تثنیه ۲۴ : ۱).یعنی حق طلاق به دست مرد سپرده شده است و در صورتی که مرد پس از مدتی از زن خسته شده و یا مانند سابق خوشایندش نباشد حق دارد بدون هیچ تشریفات قانونی و تنها با نوشتن طلاق نامه ای زن را از خانه بیرون کند.طلاق در شریعت تورات به میل و رغبت مرد بستگی داشته و بر حسب اراده او انجام می پذیرد و هیچ محدودیتی ندارد. در سفر خروج(سفر خروج ، ۱۸ : ۲-۵) درباره موسی علیه السلام و همسرش صفوره چنین آمده است:آن گاه تیرون پدر زن موسی ، صفوره ، زن موسی را برداشت ، بعد از آن که (موسی) او را پس فرستاده بود … و با پسران و زوجه اش نزد موسی به صحرا آمدند ، در جایی که او نزد کوه خدا خیمه زده بود….
ادامه مطالب در شماره بعدی
منابع:
۱- آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، نشر نی، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، ص ۴۰۲. ۲- طاهرى، حبیب الله، حقوق مدنى، ج ۳، ص ۲۴۷، دفتر انتشارات اسلامى، قم، ۱۴۱۸، ق.
۳- سید حسن صفایی – اسد الله امامی، مختصر حقوق خانواده، ص۲۵۹.
