بالگرد[۱] یا به فارسی تاجیکی چرخبال[۲] یا هلیکوپتر (به انگلیسی: helicopter) هواگردی است که برخاستن و پیشرانش آن بهوسیلهٔ یک یا دو چرخانه افقی بزرگ صورت میگیرد. چرخانهٔ یک بالگرد را ملخ مینامند. بالگردها را در ردهٔ هواگردهای چرخ دنده طبقهبندی کردهاند تا بتوان آنها را از هواگردهای ثابتبال متمایز کرد. بالگرد در دنیای امروز […]
بالگرد[۱] یا به فارسی تاجیکی چرخبال[۲] یا هلیکوپتر (به انگلیسی: helicopter) هواگردی است که برخاستن و پیشرانش آن بهوسیلهٔ یک یا دو چرخانه افقی بزرگ صورت میگیرد. چرخانهٔ یک بالگرد را ملخ مینامند.
بالگردها را در ردهٔ هواگردهای چرخ دنده طبقهبندی کردهاند تا بتوان آنها را از هواگردهای ثابتبال متمایز کرد. بالگرد در دنیای امروز از مهمترین و پراستفادهترین وسایل حمل و نقل بهشمار میآید. این وسیله در سه محور میتواند حرکت کند. یک خلبانِ بالگرد باید از دو دست و دو پای خود برای خلبانی استفاده کند که این امر نیاز به مهارت و قدرت تفکر بالا دارد.
طرح اولیهٔ ساخت بالگرد را چینیها، برای اولین بار حدود ۴۰۰ سال بعد از میلاد برای ساخت اسباببازیهای فرزندانشان به کار بردند. لئوناردو دا وینچی و یک روسی به نام میخائیل لومونوسوف نیز از کسانی بودند که طرحهایی از بالگرد را ارائه دادند، ولی نتوانستند از حرکت بخش اصلی بدنه به دور خود جلوگیری کنند. مدل کوچکی از یک بالگرد، که «چاینیز تاپ» نام داشت، در سال ۱۷۸۳ وارد عرصه شد. ۱۳ سال بعد، «سر جورج کیلی» انواع آزمایشی این چاینیز تاپها را ساخت و بالگرد بخاری را طراحی کرد. در عرض صد سال بعد، طرحهایی که ساخته میشد همگی مشکل موتور داشتند. واژهٔ هلیکوپتر (به انگلیسی: Helicopter) اولین بار در سال ۱۸۶۱ توسط یک دانشمند فرانسوی ــ که اولین مدل کوچک با موتور بخار را ساخت ــ مورد استفاده قرار گرفت. همچنین اولین مدل موتور الکتریکی را توماس ادیسون اختراع کرد. اولین پرواز موفقیتآمیز نیز در سال ۱۹۰۷ در فرانسه، البته توسط یک ماکت کوچک، انجام شد که در این پرواز، بالگردِ مدل بهمدت ۲۰ ثانیه در ارتفاع ۳۰ سانتیمتری سطح زمین معلق ماند. هفت سال بعد از ساخته شدن اولین هلیکوپتر که میتوانست پرواز کند، دو افسر نیروی هوایی مجارستانی هلیکوپتری ساختند که اتفاقاً پروازهای متعددی در ارتفاعات بالا انجام داد، ولی هرگز اجازهٔ پرواز آزاد نداشتند. بالگردهای ساختهشده انتظارات را برآورده نمیکرد، تا اینکه در سال ۱۹۳۶ شرکت آلمانی «فوک ولف» بالگردی ساخت که سرعت آن ۷۰ مایل بر ساعت و تا ارتفاع ۱۱ هزار پایی بود.
در سال ۱۹۴۰ و همزمان با پیشرفت در ساخت موتورهای هممحور (موتورهایی که در آن نیروی پیشران و پسران هر دو ملخ توسط یک موتور تولید میشود) اولین بالگرد برای استفادههای نظامی توسط سیکورسکی ساخته شد و اولین پرواز آن در سال ۱۹۴۰ در آمریکا با موفقیت صورت گرفت که آن را دو خلبان تا ارتفاع ۱ کیلومتری زمین در مدت ۱ دقیقه بالا بردند[۳][۴][۵] .
سازوکار پرواز بالگرد
برای ساخت ماشینی که فقط به جهت بالا حرکت میکند نیاز به بالی داریم که بر اثر جنبش، مقداری هوا را به پایین بفرستد تا بر اثر کنش و واکنشِ ماشین به بالا حرکت کند. البته جنبش دَوَرانی راحتترین راه برای رسیدن به این امر است. برای این کار، تنها کافی است که چند پره همانند پرههای یک پنکه، به میلهای (شَفت) در بالای ماشین وصل کنیم تا با چرخش خود، عمل بالا بردن را انجام دهد. به این پرهها در صنعت هوانوردی «ملخ» میگویند. ملخهای یک بالگرد شباهت زیادی به ملخهای یک هواپیما دارد، با این تفاوت که باریکتر و بلندتر است؛ زیرا با سرعت بیشتری در هوا باید بچرخد و نیروی بیشتری تولید کند. با چرخش ملخ بالگرد، بر اثر فقدان نیروی تکیهگاه، بدنهٔ بالگرد تمایل دارد در جهت عکس چرخش ملخ اصلی بچرخد. برای جلوگیری از این کار، نیاز به نیرویی است تا از چرخش بدنه ممانعت کند. این نیرو به وسیلهٔ ملخ دم بالگرد ایجاد میشود. پس، در اصل هر نوع چرخش یک بالگرد توسط این ملخ کوچک انتهایی انجام میشود؛ بدینصورت که با افزایش یا کاهش قدرت ملخ دُم توسط خلبان بالگرد حول محور خود میچرخد. برای مثال، بالگردی را در نظر بگیرید که ملخ اصلی آن چپگرد است. برای اینکه حول محور خود نچرخد، نیاز به ملخ دُمی دارد که گشتاور را در جهت خلاف حرکت ملخ اصلی اِعمال کند، که کم و زیاد کردن قدرت این ملخ بهصورت خودکار در حرکت عمودی حول محور Y مطابق با گشتاور ملخ اصلی اِعمال میشود. اما در صورت نیاز، خلبان میتواند کنترل ملخ دُم را بهصورت کامل در دست بگیرد.
پروانههای اصلی بالگرد
ملخ اصلی بالگرد، مهمترین قسمت یک بالگرد را تشکیل میدهد. بالگرد بهوسیلهٔ همین قسمت به بالا و پایین و دو طرف پرواز میکند. برای انجام این امور، در ابتدا ملخها باید از استحکام کافی برخوردار باشند و همچنین قادر به تنظیم زاویهٔ آنها بود تا عمل موردنظر انجام شود. در بالگرد، این تنظیم زاویه بهوسیلهٔ صفحات لغزنده (swash plate assembly) انجام میشود.
صفحات لغزندهٔ بالگرد دو کار مهم انجام میدهد:
تغییر زاویهٔ هر دو ملخ اصلی بالگرد بهطور همزمان، که باعث افزایش و کاهش ارتفاع بالگرد میشود. (یعنی در اصل، بالگرد با تغییر زاویهٔ ملخها، به بالا و پایین میرود)
تغییر زاویهٔ هر ملخ اصلی بالگرد بهطور جداگانه، که سبب حرکت بالگرد به هر جهتی شامل جلو، عقب، چپ، و راست میشود.
صفحات لغزنده از دو صفحهٔ ثابت و چرخان تشکیل شدهاست. صفحهٔ چرخان بهوسیلهٔ شَفت میچرخد و بر اثر این چرخش، ملخها، بهسبب اتصالشان به این صفحه، میچرخند. میلههای کنترل درجه سبب ایجاد تغییر زاویه در صفحهٔ چرخان و در نتیجه ملخها میشوند. زاویهٔ صفحهٔ ثابت توسط میلههای کنترل تغییر میکند، که این میلهها مستقیماً توسط خلبان اداره میشود.[۶]
منابع
فرهنگستان زبان و ادب فارسی در واژههای مصوب خود از بالگرد به جای helicopter در انگلیسی استفاده کردهاست. «فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان: ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵، بخش لاتین». فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ۵۲. بازبینیشده در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۲.
تاجیکها به هلیکوپتر، عمود پرواز، چرخبال میگویند. «مصاحبه با دکتر باطنی؛ خط فارسی را نمیتوان اصلاح کرد». بیبیسی، ۲۷ خرداد ۱۳۸۷. بازبینیشده در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۲.
آشنایی با تاریخچه، طرز کار و وظایف هلیکوپترها (بالگردها)
تاریخچهٔ تولد هلیکوپتر
The Helicopter: A Hundred Years of Hovering
How Stuff Works
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
این مطلب بدون برچسب می باشد.
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.
طراحی سایت : کلکسیون طراحی