۱) تشویق کلامی
یک مرد خجالتی و کم رو آرزو می کند گستاخ و دلیر باشد. اگر محبوبیت ندارد، مایل است به شخصیتی محبوب تبدیل شود. اگر اعتماد به نفس کافی ندارد، آرزو می کند متکی به نفس شود. وظیفه یک زن علاقه مند به شوهر آن است که به همسرش کمک کند تا از راه تشویق و تمجید– و نه با نق زدن و آزار دادن– به شخصیت مطلوب دست یابد.
خانم مارژوری هلمتر می نویسد:
کمتر مردی وجود دارد که تعریف و تمجید او را به وجد و شوق نیاورد. وقتی به مردی گفته می شود: “تو نظیر نداری! تو مردی ممتاز هستی! همین تمجید و تعریف مختصر روحیه او را تقویت می کند تا واقعا همان شخصیت عالی و ممتاز را تصاحب کند.[۱]
البته تشویق زن از سوی مرد نیز، همین تاثیر را دارد و باعث می شود که زن اعتماد به نفس لازم را به دست آورد و بتواند در جهت نیل به اهداف متعالی حرکت کند؛ بنابراین تشویق کلامی علاوه برآن که مانع بدزبانی می شود، زمینه ترقی و رشد و شکوفایی استعدادهای همسر را نیز فراهم می کند.
۲) مرور رفتار
مرور رفتار، عبارت است از تمرین رفتار جدید در محیطی امن پیش از انجام دادن واقعی رفتار در دنیای واقعی. این فن به شخص اجازه می دهد که بازخورد دریافت کند و به انجام رفتار اطمینان یابد.[۲] بر این اساس، برای فردی که به تندی در گفتار و بدزبانی مبتلاست، باید پیش از حضور در موقعیت واقعی و قرار گرفتن در برابر همسر، ارتباط کلامی درست با وی و به کار بردن واژه های لطیف و محبت آمیز را تمرین کند تا هنگام مواجهه با وی نیز بتواند به آسانی از این گونه عبارت ها بهره برد.
۳) استفاده از شوخی[۳]
خانواده ها هنگامی که با مشکلات زندگی رو به رو می شوند، اغلب بیشتر جدی می شوند و فکر می کنند چون موقعیت حساس تر شده است، آن ها نیز باید جدی تر برخورد کنند؛ اما این حالت انسان را از خود شناسی دور می کند و فضای گفتگو را از لطافت خارج می سازد. نگریستن به بیهودگی موقعیت یا مبالغه آمیز کردن آن می تواند به میزان بسیار زیاد به بینش و خویشتن شناسی فرد نینجامد. باید توجه داشت که استفاده از شوخی، نیازمند اعمال دقت لازم است؛ چون در صورتی که شوخی نشانه ای از بی اعتنایی به احساسات به شمار آید، نتیجه ای معکوس به بار خواهد آورد.
در صورتی که شوخی نشانه ای از بی اعتنایی به احساسات به شمار آید، نتیجه ای معکوس به بار خواهد آورد.
۴) بازی[۴] ارتباط[۵]
هنگامی که فرد ارتباط دیداری، گفتاری و بدنی با همسر خود ندارد، احتمال ابراز جملات و مطالب نازیبا وجود دارد؛ ولی به هر اندازه و نسبت که ارتباط ایجاد شود، از احتمال طرح چنین مطالبی کاسته خواهد شد و آن گاه که این ارتباط به نحو کامل برقرار شود– یعنی فرد همسر خود را ببیند، با او سخن بگوید و او را لمس کند– احتمال تنش در روابط همسران به حداقل ممکن خواهد رسید. در چنین حالتی ارسال پیام نامناسب یا پیام عصبانیت و ناهمخوان به دیگری، بسیار دشوار است. همین طور، وقتی او پیام نامناسبی را برای شما می فرستد، احتمالا با شما در تماس نیست؛[۶] بنابراین برای تحقق خوش زبانی می توانید از بازی ارتباط بهره بگیرید.
۵) عبارت های من[۷]
یکی از فنونی که به بهبود مهارت های ارتباطی خانوادگی می انجامد، استفاده اعضای خانواده از عبارت “من” به جای عبارت های تهدید آمیز است. عبارت “من” با عبارت هایی نظیر “من فکر می کنم” یا “من حس می کنم” شروع می شود، نه با عبارت هایی از قبیل “تو باعث می شوی و …”، این بازگویی نه تنها محتوای کلام یا لحن گفتار را تغییر می دهد، بلکه باعث می شود که این عبارت ها کمتر شخص دیگر را آزار دهد. وقتی چنین جملاتی را از دیگری می شنوید، به او نخواهید گفت که نباید چنین احساسی داشته باشد؛ بلکه احساس او را مورد توجه قرار خواهید داد.[۸]
البته روشن است که عبارت هایی که با “من” شروع می شود، در صورتی تاثیر گذار است و طرف مقابل را به شنیدن علاقه مند می کند که گوینده آن درصدد زورگویی نباشد؛ بلکه بخواهد احساسات خود را ابراز کند؛ بنابراین مطرح کردن جملاتی مانند “من می گویم تو باید به آنچه من می گویم عمل کنی” یا “من ارزشی برای دیدگاه های تو قائل نیستم” و .. نه تنها توجه مخاطب را به شنیدن مطالب معطوف نمی سازد، بلکه به اتخاذ حالت تدافعی و مقابله به مثل نیز دامن می زند.
۶) تقویت مثبت[۹]
در این تمرین هرگاه همسر شما چیزی می گوید که احساس خوبی در شما به وجود می آورد؛ بی درنگ به صورت لفظی یا غیر لفظی از او قدردانی کنید. سپاسگزاری از همسر به دلیل خوش زبانی و به کار بردن مطالب مودبانه و دل پسند او را تشویق می کند و پس از کسب بازخورد مثبت به این نتیجه می رسد که خوش زبانی همواره تشویق و قدردانی همسر را به دنبال دارد. از آن جا که تشویق های بیرونی زمینه ساز رفع تندی و بدزبانی می شود، به مرور جای خود را به تشویق درونی می دهد و فرد که در می یابد خوش زبانی چه اندازه به ایجاد تفاهم میان او و همسر کمک می کند، بدون چشم داشت تشویق های بیرونی، به خوش زبانی رو می آورد و از بدزبانی می پرهیزد.
برای تحقق خوش زبانی می توانید از بازی ارتباط بهره بگیرید.
۷) تصدیق و تاکید
عبارت هایی نشانه تصدیق یا موافقت با اعمال و گفتار طرف مقابل است. نمونه های آن عبارتند از “خب”، “بله،” “درست،” “خیلی خوب،” “می فهمم،” “همین طوره” و اصواتی همچون “اهوم”.
ما می توانیم در گفت و گوی خود– به ویژه در مکالمات تلفنی– از این پاسخ ها زیاد استفاده کنیم. ظاهرا این پاسخ ها به این معنا هستند که گفته های طرف مقابل را به خوبی دریافت کرده ایم و به آن توجه کافی داریم. برخی محققان پیامدهای تقویت کننده این گفتارها را نشان داده اند. یکی از معروف ترین تحقیقات در این زمینه را گرینسپون (۱۹۵۵) صورت داده است. او از آزمودنی ها خواست هر تعداد کلمه را که می دانند بازگو کنند. آزمایشگر نیز هر بار که آزمودنی اسم جمعی را می گفت، پاسخ می داد: “اوهوم”. همین کار باعث شد تا آزمودنی ها به طرز قابل توجهی از اسم های جمع بیشتر استفاده کنند.[۱۰]
این مهارت علاوه بر آن که نوعی پذیرش و تصدیق همسر به شمار می آید، می تواند زمینه ارتباط کلامی موثرتر همسران را فراهم سازد، چنانچه پس از خوش زبانی همسر مورد استفاده قرار گیرد، می تواند به تقویت خوش زبانی آنان بینجامد.
۸) تحسین و حمایت
تحسین، واکنشی فراتر از تصدیق یا تایید ساده و یا توافق با گفتار و اعمال طرف مقابل است. برخی از این نوع پاداش های کلامی عبارتند از تک کلمه ای مانند خوبه، عالیه (و دیگر صفات تفضیلی) و عبارت هایی همچون آفرین، چه جالب، ادامه بده و اظهاراتی پیچیده تر که به وضعیت مورد نظر بستگی دارد. استفاده مناسب از این نوع پاداش های کلامی، پیامدهای تقویت کننده ای خواهد داشت.[۱۱]
در روابط خانوادگی و از جمله روابط همسران مهارت تحسین و حمایت، کارایی و اهمیت خاصی دارد. این مهارت نیز علاوه بر آن که تداوم ارتباط کلامی را به همراه دارد و اسباب گفتگوی بیشتر زوج ها را فراهم می کند، کارکرد تقویتی نیز دارد و باعث می شود تا سخنان مناسب همسر با تحسین و حمایت تقویت شود و این قبیل مطالب در ادبیات همسر توسعه یابد؛ البته لازم است این نکته مورد توجه قرار گیرد که به کار بردن این مهارت نباید جنبه تصنعی و تشریفاتی به خود بگیرد و گوینده به تکرار بی روح این قبیل مطالب بسنده کند؛ بلکه لازم است موقعیت همسر و تحسین های موثر بر او در نظر گرفته شود و بر اساس آن، از کلمات و جملات متنوع و تاثیرگذار همراه با پشتوانه ای عاطفی استفاده شود.
۹) توسعه پاسخ
هنگامی که همسرمان در حال گفت و گو با ماست، خیلی راحت می توانیم با چند توصیه و تصدیق ساده صحبت را خاتمه دهیم و موضوع دیگری را شروع کنیم؛ در حالی که اگر جواب را در ذهن خود بپرورانیم، شنونده اطمینان می یابد که حرف های او را به دقت گوش داده و محتوای آن را آن قدر ارزشمند دانسته ایم که درباره آن صحبت می کنیم.[۱۲] ما به چند شکل می توانیم پاسخ ها را پرورش دهیم:
- خلاصه کردن مطالب: خلاصه کردن مطالب همسر، شیوه ای موثر برای اعتماد هر چه بیشتر او و تداوم گفت و گو به شمار می آید؛
- پرسش: طرح پرسش از مطالبی که همسر بیان می کند، علاوه بر آن که علاقه و کنجکاوی ما را به آن موضوع نشان می دهد، همسر را نیز به ادامه گفت و گو ترغیب می کند؛[۱۳]
- انعکاس احساسات: هنگامی که احساسات همسر از قبیل ترس و خشم، آشفتگی، ضعف و … را برای او منعکس می سازیم، به او می فهمانیم که حق دارد چنین احساساتی داشته باشد. استفاده دقیق از این مهارت باعث می شود تا طرف مقابل حالات عاطفی خود را بیشتر بفهمد و بهتر درک کند.
در ارتباط میان همسران، علاوه بر محتوای کلامی، توجه به لحن گفتار نیز اهمیت دارد.
۱۰) پیرازبان
پیرازبان، یعنی هر آنچه که پس از کنارگذاشتن محتوای کلامی در گفتار باقی می ماند. اگر بخواهیم تعریفی قالبی از زبان ارائه دهیم، باید بگوییم زبان یعنی آنچه گفته می شود. پیرازبان به نحوه بیان این گفته ها اطلاق می شود و می تواند مارا فریب دهد؛ زیرا معمولا این نحوه گفتار است که معنای گفته ها را تعیین می کند.[۱۴] نحوه ادای جملات و کلمات محتوای متفاوت دارند؛ مثلا در آن هنگام که خانم مسئله خرید را به همسر خود یادآوری می کند، می تواند هر یک از عبارت های زیر را به کار برد:
-خرید گوشت یادت نرود؛
– باز هم می گویم این گوشت لعنتی را بخر.
مفهوم هر دو عبارت یادآوری خرید گوشت به همسر است؛ ولی هر دو عبارت مضمون متفاوتی را به شنونده منتقل می کند. [۱۵]
شرر (۱۹۷۹) معتقد است بین سرعت گفتار و عصبانیت، رابطه مستقیمی وجود دارد: گفتار کسی که به شدت عصبانی است، سریع تر از گفتار کسی است که کمتر عصبانی است.[۱۶] بر این اساس، یکی از مهارت هایی که به خوش زبانی در ارتباط میان همسران کمک می کند، آن است که علاوه بر توجه به محتوای پیامی که به همسر منتقل می شود، لحن گفتار را نیز مورد دقت قرار دهیم و با لحنی حاکی از صمیمیت، دلسوزی و علاقهمندی، محتوای مورد نظر را به او منتقل سازیم.
پی نوشت ها:[۱]. دورونی کارنگی، آیین همسرداری، ترجمه مهستی شهلایی، ص۵۵.
[۲]. دیویس کنث، خانواده، راهنمایی مفاهیم و فنون برای متخصص یاوری، ترجمه فرشاد بهاری، ص۱۳۰.
[۳] Humor Applied.
[۴]. ویرجینیا ستیر، آدم سازی، ترجمه بهروز بیرشک، ص۱۰۰- ۱۱۸.
[۵] Communication Jame.
[۶]. همان، ص۱۴۳.
[۷] statements .
[۸]. دیویس کنث، خانواده، راهنمای مفاهیم و فنون برای تخصص یاوری، ترجمه فرشاد بهاری، ص۱۶۶.
[۹] Positive Reinforcement .
[۱۰]. اون هارجی، مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ترجمه خشایار بیگی و … ص۹۲.
[۱۱]. همان، ص۹۳.
[۱۲]. همان، ص۹۷.
[۱۳]. همان، ص۹۷.
[۱۴]. اون هارجی، مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ترجمه خشایار، ص۷۳.
[۱۵]. شکوه نوابی نژاد، مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، ص۲۷۰
[۱۶]. اون هارجی، مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ترجمه خشایار، ص۷۳.
https://tv.razavi.ir/
