افسردگی نوعی اختلال خلقی در کودکان است که از نشانههای اصلی آن احساس ناامیدی، غم و ناراحتی در طولانی مدت است. از دیگر نشانههای افسردگی در کودکان تفکر منفی و تمرکز بیش از حد بر مشکلات و سختیها و شکایت از آنها است. افسردگی میتواند در کاهش میزان انرژی، اشتها و خواب کودکان تأثیر گذاشته و در فعالیتها و برنامههای روزانه آنها اختلال ایجاد کند. طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها سن ابتلا به افسردگی در کودکان از سه سالگی شروع میشود و تنها نیمی از کودکان افسرده قبل از رسیدن به سنین بزرگسالی افسردگیشان تشخیص داده میشود.
علائم و نشانههای افسردگی در کودکان عبارت است از:
– احساس غم، اندوه و ناامیدی
– کم تحرکی که یکی از شایعترین علائم افسردگی در کودکان است
– شکایت مدام از مشکلات جسمی مانند دل درد
– بی علاقگی به فعالیتهای لذت بخش برای کودکان
– بی انگیزه بودن
– تغییر در عادات خواب
– تغییر در عادات غذایی
– کمبود اعتماد به نفس
– مشکل در تمرکز
– صحبت از مرگ
– گریستن
– اختلاف پیدا کردن با خواهر و بردار یا دوستان
زمانیکه کودک نتواند انتظارات والدین خود را برآورده کند ناخودآگاه احساس شکست کرده و در لاک خود فرو میرود، بنابراین لازم است تا انتظارات خود را کاهش دهید و در پیروی از قوانین و مقرراتی که در خانه حاکم کردهاید تخفیف قائل شوید.
چرا برخی کودکان افسرده میشوند؟
افسردگی یک بیماری پیچیده با علل بیولوژیکی، روانی و اجتماعی است. این بدان معناست که عوامل بسیاری در بروز آن نقش دارند مانند: ژنتیک، تغییرات شیمیایی مغز، مشکلات شخصیتی، عوامل محیطی مانند تروما و استرس، سابقه خانوادگی ابتلابه افسردگی، متولد شدن از مادر کمتر از ۱۸ سال، سابقه استرس درگیری بین والدین، مشکلات خواب، مشکلات جسمانی به ویژه بیماریهای مزمنی مانند آسم، اضافه وزن یا چاقی، عدم مهارتهای مقابلهای، سبک تفکر منفی، روابط ضعیف با دوستان، مشکلات مدرسه، از دست دادن عزیزان و وزن کم هنگام تولد.
اما هیچیک از عوامل بالا به تنهایی سبب افسردگی در کودکان نمیشود، گاهی برخی از کودکان با داشتن فاکتورهای خطرناک زیادی خوشبختانه به افسردگی مبتلا نمیشوند در حالی که برخی دیگر با داشتن چند فاکتور ناچیز افسرده میشوند.
افسردگی در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص افسردگی در کودکان نه با آزمایش خون و نه با تصویربرداری مشخص نمیشود بلکه متخصصان بهداشت روان (روانپزشکان، مشاوران و مددکاران اجتماعی) با مشاهده علائم و رفتار و سؤال و جواب با کودک و سابقه خانوادگی پی به افسردگی در او میبرند.
درمان افسردگی در کودکان
درمان افسردگی در کودکان ممکن است شامل دارو، تغییر در شیوه زندگی و مشاوره خانواده باشد. درمانگران نیز با افزایش فعالیت بدنی، تجویز داروهای ضدافسردگی، افزایش آگاهی خانواده در مورد افسردگی و همچنین آموزش کنترل احساسات، اضطراب و استرس به کودک کمک میکنند.
چگونه به کودک افسرده خود کمک کنیم؟
درمان افسردگی در کودکانی که از حمایت کافی از سوی والدینشان برخوردارند بسیار سریعتر اتفاق می افتد.
همدلی
اکثر کودکانی که از افسردگی رنج میبرند تمایلی برای بروز احساساتشان ندارند و همین موضوع باعث ایجاد فاصله بیشتر بین خود و والدینشان میشود. بنابراین با همدلی و گوش کردن به صحبتهایشان میتوانید وارد دنیای آنها شده و به مشکلاتشان پی ببرید. ممکن است فراز و نشیبهای روابط خانوادگی آنها را ناامید و متقاعد به پنهان کاری کند، اگر اینگونه است سعی کنید با همدلی گفتگو را آغاز کنید.
کاهش انتظارات
برخی از والدین بدون در نظر گرفتن افسردگی در کودک خود، به اشتباه بر این باورند که باید خواستهها و انتظاراتشان به روال سابق برقرار باشد در صورتیکه این کار تنها باعث دوری و جدایی بیشتر آنها از یکدیگر میشود. زمانیکه کودک نتواند انتظارات والدین خود را برآورده کند ناخودآگاه احساس شکست کرده و در لاک خود فرو میرود، بنابراین لازم است تا انتظارات خود را کاهش دهید و در پیروی از قوانین و مقرراتی که در خانه حاکم کردهاید تخفیف قائل شوید.
تغییر دیدگاه کودک
زمانیکه کودک تسلیم ناامیدی میشود درک و دید او از دنیای اطرافش تاریک و منفی میشود. بنابراین به او نشان دهید که چگونه غم و ناراحتی در زندگی ما تأثیر گذاشته و ما را وادار به باور چیزهای نادرست میکند. به او اطمینان دهید که با کمک به او خواهد توانست تا دیدگاهش را نسبت به دنیا تغییر دهد و دید مثبتی نسبت به آن پیدا کند. بنابراین تشویق به صحبت کردن کنید و از او بخواهید تا از انزوا خارج شده و احساساتش را به راحتی بروز دهد. به یاد داشته باشید که شما بهترین الگوی کودکتان هستید، شاید برای این کار نیاز به مشاور داشته باشید.
تقویت مهارتهای ارتباطی
تقویت مهارت ارتباطی با دیگران نقش مهمی در درمان افسردگی کودکان دارد. روشهای زیادی برای کمک به بهبود مهارتهای ارتباطی در کودکان وجود دارد مانند دور هم جمع شدن چند خانواده، شرکت در فعالیتهای گروهی، ورزشهای دسته جمعی، شرکت در کلاسهای آموزشی، شناسایی نقاط قوت کودک و تمرکز روی آن، آموزش دوست یابی و بردن کودکان به مکانهایی که گروه همسالانشان در آنجا بیشتر حضو دارند مانند پارک، جش تولد و…
فعالیت بدنی
در مطالعهای که روی ۳۵۰۰۰ کودک و نوجوان ۶ تا ۱۷ سال انجام شد مشخص گردید که کودکانی که هیچ فعالیت بدنی نداشتند دو برابر بیشتر از کودکانی که در طول روز ورزش میکردند به افسردگی مبتلا شده بودند. این مطالعه نشان داد کودکانی که تنها سه روز در هفته ورزش میکنند از سلامت روانی بیشتری برخوردارند و احتمال افسردگی در آنها بسیار کمتر است. فعالیت بدنی باعث افزایش مدت زمان خواب باکیفیت شده و خواب خوب نیز ارتباط نزدیکی با سلامت روان کودکان دارد.